Tháng sáu 1989 tôi xách ba lô đi vượt biên. Trên metro ra ga gặp Uyển. Trước đó mấy tháng người Đông Đức còn bị bắn chết khi tìm cách vượt tường qua Tây Berlin. Thế rồi tuần sau tôi tới Ý và hơn 30 năm trôi qua, sau khi đã đi nhiều chặng đường, thăng trầm trong đời sống, chuyến vượt biên đó đã là một bước ngoặt trong cuộc đời. Tôi có tám năm tuổi trẻ ở Tiệp, những kỷ niệm theo mình mãi. Có lẽ trong những hoàn cảnh sống khắc nghiệt của thời kỳ cuối của chế độ cộng sản, cái tốt xấu của bạn bè, của con người hiện ra rõ nhất.

Năm sau khi Diễn Đàn ra đời, những người bạn chơi được của mình đều ở trong ban biên tập, tôi cũng trở thành cộng tác viên. Đó là những ngày hạnh phúc khi chúng ta còn trẻ và khi thế giới đối thay theo một chiều hướng tích cực, khi một phần nhân loại bị kìm hãm bỗng tìm thấy tự do và chưa đủ thì giờ thấm mệt với cơm áo trong những xã hội cạnh tranh khốc liệt.

Những hân hoan của những ngày tự do đầu tiên giờ đã lùi vào quá khứ. Những khái niệm tưởng như đá tảng đã làm chủ nghĩa cộng sản tiêu tan giờ bị lung lay bởi những chế độ toàn trị mới. Ngay ở Mỹ nơi tôi đang sống, nền dân chủ và một nhà nước hữu hiệu cũng đang bị xói mòn bởi một phong trào dân tuý chia rẽ xã hội kinh khủng. Khi tự do thừa mứa thì cơm áo trở thành quan trọng. Một Trung Hoa toàn trị đang hả hê chỉ rằng chẳng cần tự do người dân của họ vẫn ngẩng cao đi ra thế giới với một túi tiền.

Ba mươi năm trước chúng ta còn rất trẻ. Giờ đây gần già tôi vẫn tin rằng cái tốt đẹp trong con người luôn luôn thắng, dù sớm hay muộn. Trong những mùa đông ảm đạm của những năm 80, ai tin rằng một ngày Praha tưng bừng đón Vaclav Havel? Khi Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ thành lập với tuyên ngôn mọi người đều bình đẳng nhưng chế độ nô lệ tàn bạo vẫn tồn tại thì hơn 200 năm sau Obama được bầu làm tổng thống da đen đầu tiên trong lịch sử Mỹ.

Ba mươi năm trước Diễn Đàn là tập hợp một nhóm bạn trẻ muốn làm một điều tốt là phê phán một chế độ toàn trị cỗ hủ, chế độ cộng sản. Im lặng trong một thế giới đầy bất công thì chẳng có nghĩa chúng ta đã đồng loã với bất công ư như Hồng Y Desmond Tutu đã nói.

Diễn Đàn đã lên tiếng!

Diễn Đàn đã đóng góp nho nhỏ trong khung cảnh đó là giúp cho những người đồng hương của mình một ít kiến thức về quyền con người, về một thế giới tốt đẹp hơn khi không có những kẻ độc quyền ngu dốt ăn trên ngồi trước kể cả quyền sinh sát đồng loại.

Diễn Đàn đã làm xong nhiệm vụ.

30 năm sau ngồi lại, cái tốt trong chúng ta vẫn còn như ngày nào!

Cái tốt chắc chắn sẽ thắng!

Mỹ, 2020

Chương

Ghi chú:

Trần Anh Chương, từng là cộng tác viên của Diễn Đàn.

- Thời Diễn Đàn: tốt nghiệp đại học ČVUT, Praha, cộng hòa Czech. Làm việc tại Viện Vật Lý, UK, Praha. Vượt biên từ Tiệp sang Ý mấy tháng trước Cách Mạng Nhung 1989.

- Hiện nay: sống và làm việc ở Mỹ.